Czy zawsze muszę uzyskać zgodę na publikację zdjęcia z czyimś wizerunkiem?

Każdy fotograf – czy to zawodowiec czy amator – ma świadomość faktu, że zdjęcia przedstawiające innych ludzi są tymi, które najlepiej oddziałują w mediach społecznościowych i są najbardziej interesujące dla publiczności (statystycznie). Każda osoba chcąca rozwijać swoje media społecznościowe lub fotograficzny biznes staje jednak wcześniej czy później przed dylematem, który wynika z nieznajomości obowiązujących przepisów.

Wizerunek osoby to jej dane osobowe

Część osób nie zdaje sobie sprawy, że zdjęcie przedstawiające wizerunek jakiejś osoby to w rozumieniu przepisów RODO (ogólnego rozporządzenia o ochronie danych osobowych z dnia 27 kwietnia 2016 r.) jej dane osobowe. Dane te dają bowiem możliwość zidentyfikowania konkretnej osoby fizycznej, której wizerunek przedstawiają.

(…) „dane osobowe” oznaczają wszelkie informacje o zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osobie fizycznej („osobie, której dane dotyczą”); możliwa do zidentyfikowania osoba fizyczna to osoba, którą można bezpośrednio lub pośrednio zidentyfikować, w szczególności na podstawie identyfikatora takiego jak imię i nazwisko, numer identyfikacyjny, dane o lokalizacji, identyfikator internetowy lub jeden bądź kilka szczególnych czynników określających fizyczną, fizjologiczną, genetyczną, psychiczną, ekonomiczną, kulturową lub społeczną tożsamość osoby fizycznej;

Art. 4 pkt 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) (Dz. U. UE. L. z 2016 r. Nr 119, str. 1 z późn. zm.).

Ponadto, dane tego typu mogą być uznane za dane biometryczne, które według art. 4 pkt 14 RODO są danymi o szczególnym charakterze. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że wszystkie dane o szczególnym charakterze wymagają szczególnej ochrony.

(…) „dane biometryczne” oznaczają dane osobowe, które wynikają ze specjalnego przetwarzania technicznego, dotyczą cech fizycznych, fizjologicznych lub behawioralnych osoby fizycznej oraz umożliwiają lub potwierdzają jednoznaczną identyfikację tej osoby, takie jak wizerunek twarzy lub dane daktyloskopijne;

Art. 4 pkt 14 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) (Dz. U. UE. L. z 2016 r. Nr 119, str. 1 z późn. zm.).

Reklamy

Kiedy RODO nie ma zastosowania?

Przede wszystkim w sytuacjach związanych z czynnościami osobistymi i domowymi. Nikt przecież nie będzie kazał Wam podpisywać klauzul tworząc rodzinny wakacyjny album.

Kiedy zdjęcie nie jest kwalifikowane jako dane biometryczne?

Tutaj, drodzy Fotografowie, w zdecydowanej większości sytuacji jesteście w bezpiecznej dla Was sytuacji. Żeby zdjęcie mogło być uznane jako dane biometryczne (czyli dane szczególnie chronione, jak już wiemy), musiałoby być ono przetwarzane przy użyciu specjalnych metod technicznych, pozwalających na identyfikację osoby fizycznej. O ile więc nie zajmujecie się szpiegostwem i nie posiadacie specjalistycznego oprogramowania, nie musicie się tym przejmować.

Czy tylko szpieg musi się tym przejmować?

Nie, zdecydowanie nie. W ramach ciekawostki zaznaczę, że przepisy te zobowiązują m.in. firmy prowadzące działalność w Internecie (np. takie jak Facebook), które gromadzą ogromy danych osobowych, żeby chronić nasze wizerunki przed ich nieuprawnionym wykorzystywaniem. Jak jest w rzeczywistości? Kto wie. Jak wiemy, prawo niejednokrotnie rozmija się z rzeczywistością.

Czy kiedy przerabiam czyjeś zdjęcie na własnym komputerze to je przetwarzam?

Odpowiedź jest bardzo prosta: tak. Przetwarzanie to (w rozumieniu RODO) wszelkie operacje (nie ważne czy automatyczne czy nie), takie jak: zbieranie, utrwalanie, organizowanie, porządkowanie, przechowywanie, adaptowanie lub modyfikowanie, pobieranie, przeglądanie, wykorzystywanie, ujawnianie poprzez przesłanie, rozpowszechnianie lub innego rodzaju udostępnianie, dopasowywanie lub łączenie, ograniczanie, usuwanie lub niszczenie.

Jeśli wyobrazicie sobie czynności, których dokonujecie na fotografiach, to zauważacie, że przepis ma zastosowanie (pamiętajcie, kiedy można je wyłączyć). 😉

Pamiętajcie, że przepisy RODO obligują Was do zbierania zgód na przetwarzanie danych osobowych, które ponadto muszą być udzielone w sposób:

1. dobrowolny;
2. jednoznaczny;
3. świadomy.

Reklamy

Wizerunek to również dobro osobiste!

Został on wprost wyrażony w art. 23 Kodeksu cywilnego (ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny – t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1740 – dalej: k.c.) i podlega prawnej ochronie.

Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

Art. 23 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1740).

Warto w tym miejscu wspomnieć, że prawo cywilne (art. 24 Kodeksu cywilnego) przewiduje aż 4 metody (2 niemajątkowe i 2 majątkowe) ochrony dóbr osobistych. Zdecydowanie należy unikać konfrontacji z osobą wyciągającą art. 23 i 24 k.c. jako swój as w rękawie. 😉

To jak jest z rozpowszechnianiem?

Kwestia wizerunku rozsiana jest po wielu ustawach, jednak kwestie, które najbardziej interesują twórców znajdują się oczywiście w ustawie o prawie autorskim (ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych – t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1231 z późn. zm.), która na mocy art. 81 ustanawia obowiązek uzyskania zezwolenia na rozpowszechnianie wizerunku.

Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.

Art. 81 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1231 z późn. zm.).

Warto zaznaczyć jednak, że w wypadku, w którym osoba, która dla nas pozuje otrzymała zapłatę, domniemujemy, że zgoda została udzielona.

Reklamy

Czy oznacza to, że zgoda może zostać udzielona w formie ustnej?

Oczywiście, że tak. Spróbujcie to jednak później udowodnić przed sądem! Dobrym i (wbrew pozorom) zdrowym podejściem jest bezwzględne zbieranie pisemnych zgód od osób, które pozują w naszych sesjach, a nie są z nami spokrewnione, spowinowacone (np. rodzina męża lub żony) lub w stosunku towarzyskim.

Zgoda nie jest wieczna! Przeważnie…

Zgodę na rozpowszechnianie wizerunku jak i tę dotyczącą przetwarzania danych można w każdej chwili wycofać. Nawet ot tak, bez podania przyczyny (nie we wszystkich przypadkach). W wypadku zgody na przetwarzanie danych osobowych skuteczność wycofania nie jest stuprocentowa (chciałoby się powiedzieć – w języku prawniczym byłoby to stwierdzenie bardzo nieprecyzyjne). Otóż, wycofanie zgody nie wpływa na skutki przetwarzania, które już nastąpiły, kiedy zgoda jeszcze obowiązywała. Oznacza to, że jeśli przerobiliśmy czyjeś zdjęcie i przesłaliśmy je do osoby, którą przedstawia, przy pomocy środków komunikacji elektronicznej, to przetwarzanie (które nastąpiło) nie zostanie cofnięte.

Jeśli chodzi natomiast o zgodę na rozpowszechnianie wizerunku, to cofnięcie jej będzie bezpodstawne w sytuacji, w której zrealizowany został już interes majątkowy wynikający z umowy, tzn. jeśli fotografowany był twarzą kampanii reklamowej, kampania została opublikowana, a kwestie majątkowe uregulowane zgodnie z umową. Cofnięcie zgody nie przysługuje przez czas trwania umowy.

Nie oznacza to jednak, że zgody nie można wycofać w innej sytuacji…

Jeśli zaistnieją takie nowe okoliczności, które sprawią, że dobra osobiste zostaną naruszone poprzez rozpowszechnianie wizerunku, to można będzie wycofać zgodę.

Skomplikowane, prawda?

Należy założyć więc, że nie można zakazywać wycofywania zgody na rozpowszechnianie wizerunku (poza wyjątkiem, w którym ktoś wziął kasę, a teraz kombinuje). Nabiera to szczególnego znaczenia, kiedy zauważymy, że wizerunek ten nie jest tylko pewnego rodzaju produktem – bo bardzo często w ten sposób jest traktowany – ale również wizytówką przedstawiającą konkretnego człowieka, jego historię, życie, przeszłość i na różne sposoby przyszłość. Kiedy zdamy sobie z tego sprawę, zauważamy, że kwestia ochrony jest niezwykle ważna.

Reklamy

BONUS, czyli o tym, kiedy mogę robić i publikować zdjęcia bez uzyskiwania zgód

Mówi nam o tym oczywiście prawo autorskie. Na mocy art. 81 ust. 2 ustawy o prawie autorskim, uzyskiwanie zgody na rozpowszechnianie wizerunku nie jest niezbędne w dwóch sytuacjach.

1. W wypadku osoby powszechnie znanej

Należy jednak pamiętać, że chodzi tutaj jedynie o zdjęcia, które wykonane zostały w związku z pełnioną przez tą osobę funkcją publiczną, w tym w szczególności:

1. polityczną;
2. społeczną;
3. zawodową.

Oznacza to w praktyce, że nie potrzebujemy zgody na rozpowszechnianie zdjęcia (własnego autorstwa! to ważne) przedstawiającego Prezydenta RP lub prezesa jakiegoś stowarzyszenia, jeśli jest ono związanie np. z pełnioną w chwili wykonywania zdjęcia funkcją reprezentacyjną. Co innego w sytuacji, kiedy fotografujemy tę samą osobę robiącą zakupy w sklepie.

2. Osoby stanowiącej jedynie szczegół całości

Chodzi tutaj w szczególności o zdjęcia wykonywane podczas zgromadzeń publicznych, imprez masowych, uroczystości publicznych czy nawet fotografowania krajobrazu (zaskoczyłem Was, co?). W takim wypadku nie jest wymagana zgoda. Warto jednak zaznaczyć, że jeśli zdjęcie wciąż umożliwia skuteczną identyfikację osoby, to przepis nie ma zastosowania (przynajmniej w teorii).

Potrzebujesz pomocy w stworzeniu umowy o rozpowszechnianie wizerunku?

Napisz do mnie wiadomość!