Czy zdjęcie reporterskie jest pozbawione ochrony prawnoautorskiej?

Kwestią myląca dla wielu twórców-fotografików oraz dziennikarzy (lub blogerów), którzy poszukują oprawy graficznej dla swoich artykułów, jest odnalezione w sieci (np. w artykule jakiejś redakcji) zdjęcie reporterskie, przedstawiające sytuację, która miała miejsce np. podczas jakiegoś zgromadzenia publicznego, a która przydałaby się przy realizacji ich materiału. W tym momencie rodzi się pytanie: czy taką treść można rozpowszechnić dalej we własnym artykule? Czy zdjęcie reporterskie jest objęte ochroną prawnoautorską?

Zmyłka w przepisach, ale tylko pozorna…

W sytuacji, w której nie chcemy zapłacić grubych pieniędzy za poradę prawną, rozpoczynamy często na własną rękę poszukiwania odpowiedzi na nurtujące nas pytania. Prowadzi to bardzo często do np. wyciągania błędnych wniosków poprzez nieumiejętne odczytywanie znaczenia przepisów prawa. W konsekwencji prowadzi to również do naruszenia praw innych osób i narażenia się na ewentualne konsekwencje z tym związane.

Ze zdjęciami reporterskimi jest o tyle łatwo, że jest to jedyna kategoria zdjęć, która została wymieniona wprost przez przepisy obowiązującej ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych – t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1231 z późn. zm.). Kwestia jest o tyle ciekawa, że na gruncie obowiązującego prawa nie została sformułowana definicja ‚fotografii reporterskiej’, należy więc w tej kwestii powołać się na literaturę prawną i znaczenie tam nadane, które w sumie niewiele różni się od znaczenia tego pojęcia odczytywanego przez statystycznego Kowalskiego.

Czy mam prawo przekazać zdjęcie dalej?

Jeśli wczytamy się w obowiązującą ustawę o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej: u.p.a.), wcześniej czy później dotrzemy do art. 25, który ustanawia tzw. prawo przedruku, które uprawnia do dalszego rozpowszechniania m.in. informacji prasowych (w tym w szczególności politycznych, gospodarczych lub religijnych) oraz (co nas dzisiaj najbardziej interesuje) aktualnych wypowiedzi i fotografii reporterskich.

Ponadto, art. 4 pkt 4 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych stanowi, że ochronie nie podlegają proste informacje prasowe, a zdjęcie reporterskie może być przecież informacją prasową. Dla wielu osób kwestia w tym miejscu staje się niejasna.

Czy oznacza to, że tracę prawa do swojego zdjęcia?

Odpowiedź brzmi: absolutnie nie. Fotografia zawsze ma ustaloną postać, więc o ile ma charakter indywidualny, to jest utworem w rozumieniu prawa autorskiego i jest objęta ochroną prawnoautorską. Dla fotografa oznacza to tyle, że z chwilą jej wykonania zyskuje on wszelkie prawa osobiste i majątkowe do fotografii. Praw majątkowych można się zrzec, praw osobistych nie.

Fotografia reporterska, która została więc rozpowszechniona może na mocy artykułu 25 u.p.a. zostać przedrukowana (należy to rozumieć jako: podana dalej w celu informacyjnym w prasie, radiu lub telewizji). Oczywiście należy przy tym zapewnić twórcy realizację jego praw do utworu: osobistych – poprzez podpisanie zdjęcia imieniem i nazwiskiem lub pseudonimem autora – i majątkowych – o czym już w kolejnym akapicie.

Reklamy

Co z kwestiami majątkowymi?

Jak już kilkukrotnie wspominałem, autor utworu (o ile nie przekaże ich lub się ich nie zrzecze, bo może) posiada autorskie prawa majątkowe do utworu. Należy o tym pamiętać, kiedy zechcemy przedrukować zdjęcie jakiegoś fotografa. O obowiązku wypłaty wynagrodzenia za przedrukowanie fotografii reporterskiej mówi nam art. 25 ust. 2 u.p.a.

Art. 25 ust. 4 informuje nas ponadto, że w wypadku przedruku, powinniśmy spisać z autorem fotografii stosowną umowę. W wypadku jej braku wynagrodzenie wypłacone zostanie przez stosowną organizację zbiorowego zarządzania.

Jeśli chodzi natomiast o kwestię wyjęcia jednego ze zdjęć i zastosowania go jako okładki do artykułu, to zdecydowanie nie możemy tutaj mówić o przedruku, stąd przepisów art. 25 nie stosuje się.

A może art. 4 pkt 4?

Art. 4 Nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego:
1) akty normatywne lub ich urzędowe projekty;
2) urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole;
3) opublikowane opisy patentowe lub ochronne;
4) proste informacje prasowe.

Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1231 z późn. zm.).

Niestety, trzeba stwierdzić wprost, że zdjęcie reporterskie jest w ogromie przypadków informacją prasową. Mimo to nie ma powodów do rozczarowania. Zdecydowanej większości zdjęć nie można uznać za prostą informację prasową. Niespełnienie wszystkich przesłanek zawartych w przepisach sprawia, że przepis nie ma zastosowania.

Już wszystko wiadomo!

Zdjęcia reporterskie nie są pozbawione ochrony prawnoautorskiej, trzeba natomiast pamiętać, że podobnie jak z wieloma innymi sprawami z dziedziny prawa cywilnego, dochodzenie swoich praw musi wynikać z działania osoby zainteresowanej (tutaj fotografika). Niestety, nikt się w tej kwestii za nas nie upomni. Musimy zrobić to sami.

Podobają Ci się treści na blogu?

Wesprzyj jego tworzenie!

Zrzuć się na bloga!

Boisz się wpłacać? Nie musisz! Płatności obsługuje Stripe.